Z cyklu Święte Miejsca: Częstochowa

Nie ma chyba Polaka, który nie wiedziałby, z czego słynie miasto Częstochowa… no właśnie – słynie ze skarbu, jakim jest Matka Boska Częstochowska. Dzięki temu cudownemu Wizerunkowi Matki Bożej, Jasna Góra stała się w XV w. jednym z największych sanktuariów maryjnych w Polsce. Mimo, że na Jasnej Górze nigdy nie odnotowano żadnych objawień Maryi, jak to miało miejsce w innych sanktuariach, to siła niezwykłości tego miejsca jest ogromna.

Do roku 1382, na temat dziejów cudownego Wizerunku, nie ma pewnych historycznych informacji – istnieje jedynie legenda i różne pobożne podania. Według legendy, obraz Jasnogórskiej Pani miał malować św. Łukasz Ewangelista jeszcze za życia Najświętszej Panienki. Obraz miał być malowany na płycie stołu używanego przez świętą Rodzinę w Nazarecie. W IV wieku św. Helena, matka cesarza Konstantyna Wielkiego miała przywieźć obraz do Konstantynopola, gdzie doznawał on wielkiej czci i niósł pomoc w chwilach wielkich nieszczęść. Około IX lub X wieku obraz powędrował na północ, gdzie ostatecznie na stałe spoczął w zamku Bełzkim, na północny-wschód od Lwowa, na Rusi Czerwonej.

W roku 1382, sprawujący rządy na Rusi (w imieniu króla Ludwika Węgierskiego), książę Opola – Władysław, chciał zabezpieczyć Wizerunek Matki Bożej przed ewentualnym zbezczeszczeniem ze strony pogańskich Tatarów i postanowił przewieźć obraz na Śląsk, do Opola. W drodze zatrzymał się na krótki odpoczynek właśnie w Częstochowie, u podnóża kościółka na Jasnej Górze. Matka Boża miała dać jemu znak Swojej woli, iż chce tam pozostać. Książę pozostawił więc obraz na Jasnej Górze, oddając go pod opiekę białym Ojcom Paulinom, sprowadzonym z Węgier w 1382 roku.

Cudowny obraz namalowany jest na trzech deskach lipowych o łącznych wymiarach: 121,8 cm wysokości i 81,3 cm szerokości. Przedstawia Najświętszą Maryję Pannę w postawie stojącej, w półpostaci, z Dzieciątkiem Jezus na ręku. Maryja jest zwrócona do wiernych, twarz Dzieciątka także jest zwrócona ku pielgrzymom, jednak nie zatrzymuje na nich wzroku. Obydwa oblicza łączy wyraz zadumy, pewnej nieobecności oraz powagi. Jedną ze znamiennych cech Wizerunku Matki Bożej są dwie równolegle biegnące rysy na prawym policzku, które są przecięte trzecią rysą na wysokości linii nosa. Na szyi zaś widać sześć cięć, z których dwa są widoczne dość wyraźnie, zaś pozostałe cztery – słabiej. Dzieciątko Jezus spoczywa na lewym ramieniu Maryi, w lewej ręce trzyma Ono księgę, a prawą rękę unosi ku górze w charakterystycznym geście nauczyciela, władcy lub błogosławieństwa. Prawa ręka Maryi spoczywa na piersi, wskazując na Jezusa, jedynego Zbawiciela świata. Wizerunek Matki Bożej jest namalowany na ciemnym, niebiesko-zielonym tle. Dominującym elementem dzieła są złocone nimby wokół głów Maryi i Jezusa – symbol Boga Ojca, które kontrastują z ciemną karnacją twarzy świętych postaci. Stąd niekiedy ten Wizerunek Matki Boskiej nazywany jest „Czarną Madonną”.

W 1430 roku zrabowano kosztowne wota z jasnogórskiej kaplicy, jak również uszkodzono cudowny obraz Matki Bożej. Obraz został wówczas pocięty szablą i połamany. Odnaleziono go, według tradycji, niedaleko Jasnej Góry – w miejscu, gdzie dziś stoi kościół św. Barbary. Ojcowie Paulini przywieźli zniszczony obraz do Krakowa, na dwór króla Władysława Jagiełły, który zajął się odrestaurowaniem dzieła i wraz ze swą małżonką – św. Jadwigą, ufundował najstarszą część kaplicy Matki Bożej na Jasnej Górze. 

Cechą, po której każdy rozpozna Jasnogórską Panienkę, są blizny na Jej twarzy, przez które Wizerunek ten nosi znamiona ran i bólu. Patrząc na to niepowtarzalne Oblicze, można mieć wrażenie, jakby Matka Boża chciała nam powiedzieć, że jest Matką i Królową umęczonego i udręczonego przez wieki Narodu.

Jasnogórski obraz od wieków wiąże się z cudami, które rozsławiły częstochowskie sanktuarium maryjne i sprawiły, że na Jasną Górę zaczęli przybywać pielgrzymi z całej Polski, a także krajów Europy. O niesamowitości Najświętszej Panienki z Jasnej Góry świadczą wota i dary dziękczynne, które w liczbie tysięcy, wypełniają kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej.

Przed obliczem Królowej Polski byłam kilkakrotnie, za każdym razem stoję tam z tym samym niesamowitym wrażeniem tajemniczości, pochłonięta Jej wzrokiem, Jej zamyślonym wyrazem twarzy, Jej symboliką polskości…

„Z całej Polski i krajów sąsiednich, mianowicie: Śląska, Moraw, Prus i Węgier, na uroczystość Maryi Świętej – której rzadki i nabożny obraz w tym miejscu się znajduje – zbiegał się lud pobożny dla zdumiewających cudów, jakie za przyczyną naszej Pani i Orędowniczki tu się dokonały”.

Jan Długosz